Bruksizm należy do grupy zaburzeń czynnościowych narządu żucia i charakteryzuje się powtarzalną, mimowolną aktywnością mięśni żucia. Objawia się to głównie zgrzytaniem i zaciskaniem zębów; może także pojawić się wysuwanie i usztywnianie żuchwy. Bruksizm może występować w dzień lub w nocy .
Zgrzytanie zębami tylko ze złości?
Podłoże występowania bruksizmu jest złożone, a jego przyczyną mogą być czynniki genetyczne, psychospołeczne a nawet patofizjologiczne. Wcześniejsze statystyki podawały, ze bruksizm dotyczy średnio ok 10% całej populacji, natomiast niektóre źródła podają, że odsetek osób cierpiących na bruksizm nocny może sięgać nawet 30%. Szacuje się, że częstość występowania szczękościsku jest dużo wyższa, ponieważ znaczna część osób może być nieświadoma swojej dolegliwości. Dodatkowo sytuacja zmieniła się w czasie pandemii COVID-19.
Pandemia a bruksizm
W dzisiejszych czasach duże znaczenie dla funkcjonowania całego organizmu ma stres dodatkowo spotęgowany przez pandemię COVID-19. Czynniki o podłożu psychologicznym nabierają więc większego znaczenia jako przyczyny występowania bruksizmu.
W badaniach udowodniono, że pacjenci z wysokim poziomem stresu są aż sześciokrotnie bardziej narażeni na bruksizm dzienny. Znajduje to odzwierciedlenie w danych dotyczących częstości występowania tej parafunkcji podczas pandemii.
W Polsce zaostrzenie objawów bruksizmu dziennego zaobserwowano aż u 34% badanych, a bruksizmu nocnego u 28% osób. W czasie lockdownu niemal 2 na 3 osoby doświadczały bólu ustno-twarzowego a ponad 40% osób miało objawy zaburzeń czynnościowych narządu żucia, z czego u niemal wszystkich (90%) zaobserwowano bruksizm. Co ciekawe, nasilenie szczękościsku związane z pandemią dotyczyło głównie kobiet. Prawdopodobnie stało się dlatego, że kobiety narażone są bardziej na występowanie zaburzeń lękowych, depresji i stresu, które są bezpośrednimi czynnikami rozwoju bruksizmu.
Bruksizm i stres - samonakręcająca się spirala
W badaniach potwierdzono, że stres, lęki, depresja i katastroficzne wizje przyszłości mogą wywoływać lub pogłębiać dysfunkcje narządów żucia. Okazuje się także, że takie dolegliwości utrzymujące się w dłuższej perspektywie dodatkowo wpływają na pogłębianie się negatywnego stanu emocjonalnego pacjentów. Bruksizm często towarzyszy problemom natury psychicznej, a z kolei osoby leczące zaburzenia układu żucia często cierpią na stany lękowe, depresje, zaburzenia nastroju czy nerwice. Dlatego też w terapii bruksizmu istotne jest, aby leczeniem objąć zarówno dysfunkcje układu żucia jak i redukcję stresu.
Bruksizm a sport
Zależność występowania szczękościsku od czynników psychospołecznych jest bezsprzecznie wykazywana w wielu opracowaniach naukowych, więc osoby, których praca wiąże się z wysokim ryzykiem lub stresem (m.in. sportowcy uprawiający sporty ekstremalne np. wspinaczkę) są grupą szczególnie narażoną na możliwość pojawienia się u nich bruksizmu.
Z drugiej strony, w sportach, w których używana jest znaczna siła lub koncentracja, szczękościsk pojawia się mimowolnie. Okazuje się, że zaciskanie zębów podczas treningu sportowego zwiększa możliwości wytworzenia siły, a także wpływa na poprawę stabilizacji i kontroli motorycznej całego ciała.
Konsekwencje bruksizmu
Objawów szczękościsku można przez dłuższy czas nie zauważyć lub bagatelizować. Bruksizm jest jednak podstępną chorobą, która lekceważona może powodować poważniejsze i szersze konsekwencje zdrowotne.
Szczękościsk przede wszystkim wywołuje dolegliwości w obrębie jamy ustnej. Nieleczony prowadzi do niszczenia szkliwa i nadwrażliwości zębów, obniżenia dziąseł, odsłaniania korzeni zębowych i krwawień oraz powstawania ran na języku i wewnętrznej stronie policzków. Bruksizm może jednak wywoływać także szersze konsekwencje. Osoby zmagające się ze szczękościskiem skarżą się na różne rodzaje bólów głowy, a także mięśni szyi i obręczy barkowej. Często doświadczają też szumów usznych, problemów ze wzrokiem i zawrotów głowy. W skrajnych przypadkach pojawiają się nawet problemy z kręgosłupem.
